Το αγροτικό ζήτημα

Α. Πλαγιότιτλος: Το αγροτικό ζήτημα κατά τον 19^ο αιώνα

Συνθήκες που ευνόησαν την αγροτική μεταρρύθμιση	Προοδευτική υποχώρηση της κυριαρχίας της αγροτικής οικονομίας λόγω της Βιομηχανικής Επανάστασης (αρχικά στον δυτικό κόσμο, σταδιακά στην Ελλάδα) Η κατοχή γης παύει προοδευτικά να είναι πηγή εξουσίας και (κοινωνικού – ταξικού) κύρους
Ορισμός αγροτικής μεταρρύθμισης	Κατάργηση μεγάλων ιδιοκτησιών Κατάτμηση των αξιοποιήσιμων εδαφών σε μικρές παραγωγικές μονάδες οικογενειακού χαρακτήρα (ανταποκρίνονταν καλύτερα στις νέες πραγωγικές-κοινωνικές συνθήκες)

Β. Πλαγιότιτλος: Το ζήτημα των τσιφλικιών στην Ελλάδα

Διανομή εθνικών γαιών (=οι ακίνητες, οι κτηματικές ιδιοκτησίες των Οθωμανών στις περιοχές που περιήλθαν στον έλεγχο του ελληνικού κράτους.Η γη αυτή ανήκε είτε στο Οθωμανικό Δημόσιο είτε σε μουσουλμανικά ιδρύματα είτε σε ιδιώτες) →

Απουσία εντάσεων στο πρόβλημα της έγγειας ιδιοκτησίας Δημιουργία πλήθους μικρών/μεσαίων ιδιοκτησιών

Τα λίγα τσιφλίκια Αττικής-Εύβοιας δεν προκαλούν πρόβλημα.

[τσιφλίκι= Ως τσιφλίκι ορίζεται η μεγάλη αγροτική περιοχή, ακόμη και ολόκληρο χωριό που ανήκε σε ιδιώτη κατά την περίοδο της οθωμανικής κατάκτησης και στο οποίο δούλευαν υποχρεωτικά οι κολίγοι. Ο ίδιος όρος χρησιμοποιήθηκε αργότερα προκειμένου να περιγράψει το μεγάλο αγρόκτημα, ιδιοκτησία πλούσιων οικογενειών^[1]. Όσον αφορά στην εσωτερική του δομή λειτουργεί όπως ακριβώς το κλασικό φέουδο: ο τσιφλικούχος προσφέρει στον κολίγο το έδαφος, ενίοτε και τους σπόρους, ενώ ο κολίγος προσφέρει την εργασία του.Πηγή: Βικιπαίδεια]

Το ζήτημα της μεγάλης ιδιοκτησίας

έρχεται στο προσκήνιο με τη διεύρυνση της ελληνικής επικράτειας (Επτάνησα, Άρτα, Θεσσαλία)

Τα τσιφλίκια της Θεσσαλίας

Αγοράζονται από πλούσιους Έλληνες ομογενείς, οι οποίοι: α) διατηρούν τον αναχρονιστικό θεσμό των κολίγων(αγρότης που δούλευε σε τσιφλίκι με συνθήκες εξαρτημένης εργασίας και που έπαιρνε ως αμοιβή μέρος της παραγωγής. ) β) ασκούν πολιτικοκοινωνικές πιέσεις για κερδοσκοπία από την παραγωγή σιταριού (επιβολή υψηλών δασμών στο ρωσικό σιτάρι και πρόκληση τεχνητών ελλείψεων με στόχο τον καθορισμό υψηλών τιμών για το εγχώριο-δικό τους σιτάρι

Παράδειγμα τεχνητής έλλειψης προϊόντος Σε γνώση της Επιτροπής Ανταγωνισμού έχουν περιέλθει πληροφορίες για τεχνητές ελλείψεις ζάχαρης στην ελληνική αγορά, με στόχο την αύξηση της τιμής της. Σε έγγραφο του προέδρου της Επιτροπής Ανταγωνισμού Δημητρίου Κυριτσάκη, που διαβιβάστηκε στη Βουλή, αναφέρεται ότι "η Επιτροπή έχει ήδη λάβει και αξιολογεί πληροφορίες και δημοσιεύματα σχετικά με την παραγωγή, ζήτηση και αποθήκευση ζάχαρης στην ελληνική επικράτεια και την πιθανολογούμενη αύξηση της τιμής της λόγω έλλειψης". Το έγγραφο διαβιβάστηκε, με αφορμή ερώτηση των βουλευτών της ΝΔ Κώστα Μουσουρούλη και Γιώργου Κασαπίδη, οι οποίοι καλούσαν την κυβέρνηση να ενημερώσει, αν θα διερευνηθεί τυχόν άρνηση πώλησης ζάχαρης ή επιλεκτική διάθεσή της, μέσω δέσμευσης κάποιων ποσοτήτων από επιχειρήσεις. Ο κ. Κυριτσάκης προτρέπει τους πολίτες, που έχουν διαπιστώσει άρνηση πώλησης ή επιλεκτική διάθεση της ζάχαρης, να συνδράμουν το έργο της Επιτροπής Ανταγωνισμού εμπράκτως, με την παροχή συγκεκριμένων στοιχείων κατά συγκεκριμένων προσώπων ή επιχειρήσεων. Αν τα στοιχεία αποσταλούν τότε θα είναι δυνατή και η διενέργεια αυτεπάγγελτης έρευνας στην αγορά ζάχαρης, σημειώνει ο πρόεδρος της Επιτροπής Ανταγωνισμού. Με έγγραφό του, ο υφυπουργός Οικονομίας Ντίνος Ρόβλιας αν και ενημερώνει τους βουλευτές ότι μέχρι σήμερα δεν έχουν υποβληθεί επίσημες καταγγελίες στη Διεύθυνση Ελέγχων της Υπηρεσίας Εποπτείας Αγοράς, υπογραμμίζει ότι η άρνηση πώλησης προϊόντων συνιστά αδίκημα που τιμωρείται ποινικά. (Πηγή: http://thebest.gr/news/index/viewStory/73740 )

Γ. Πλαγιότιτλος: Νομοθετική αντιμετώπιση του ζητήματος της μεγάλης ιδιοκτησίας (1907-1913).

Νόμοι 1907	Δυνατότητα απαλλοτρίωσης μεγάλων ιδιοκτησιών (απαλλοτρίωση = η ενέργεια με την οποία το δημόσιο, για κοινωφελείς σκοπούς, παίρνει στην κυριότητά του ακίνητη περιουσία ενός ιδιώτη,ακόμα και χωρίς τη συγκατάθεσή του, και τον αποζημιώνει γι' αυτό) Διανομή κτημάτων σε ακτήμονες
Εφαρμογή Νόμων	Αποδείχθηκε δύσκολη υπόθεση Οδήγησε σε τριβές και συγκρούσεις (Κιλελέρ 1910) Οι κολίγοι είχαν προγραμματίσει το Σάββατο 6 Μαρτίου πανθεσσαλικό συλλαλητήριο στη Λάρισα, με αφορμή τη συζήτηση του αγροτικού νομοσχεδίου στη Βουλή. Από νωρίς το πρωί άρχισαν να συρρέουν στην πόλη διαδηλωτές από τα γύρω χωριά. Στο σιδηροδρομικό σταθμό του Κιλελέρ, κάπου 200 χωρικοί θέλησαν να επιβιβασθούν σε τρένο χωρίς να πληρώσουν εισιτήριο. Ο διευθυντής των Θεσσαλικών Σιδηροδρόμων, Πολίτης, που επέβαινε στο τρένο, τους το αρνήθηκε. Οι χωρικοί οργίστηκαν κι άρχισαν να λιθοβολούν το συρμό, σπάζοντας τα τζάμια των βαγονιών. Το τρένο απομακρύνθηκε, αλλά σε απόσταση ενός χιλιομέτρου επαναλαμβάνονται οι ίδιες σκηνές από ομάδα 800 χωρικών. Οι άνδρες της στρατιωτικής δύναμης που ευρίσκοντο εντός του τρένου και μετέβαιναν στη Λάρισα για το συλλαλητήριο, διατάχθηκαν από τον επικεφαλής τους να πυροβολήσουν στον αέρα για εκφοβισμό. Οι χωρικοί εξαγριώνονται και τους επιτίθενται με πέτρες και ξύλα. Οι στρατιώτες ξαναπυροβολούν, με αποτέλεσμα να σκοτωθούν δύο ή κατ' άλλους τέσσερις χωρικοί και να τραυματισθούν πολλοί. Ανάλογα επεισόδια έγιναν και στο χωριό Τσουλάρ (σήμερα Μελία), με δύο νεκρούς χωρικούς και 15 τραυματίες. Οι συμπλοκές μεταξύ άοπλων διαδηλωτών και δυνάμεων καταστολής επεκτάθηκαν και στη Λάρισα, όταν οι αγρότες πληροφορήθηκαν τα αιματηρά επεισόδια στο Κιλελέρ και το Τσουλάρ. Δύο κολίγοι έπεσαν νεκροί, όταν το ιππικό ανέλαβε δράση. Το συλλαλητήριο έγινε, τελικά, με ειρηνικό τρόπο στις 3 το μεσημέρι στην Πλατεία της Θέμιδος. Ο φοιτητής Γεώργιος Σχοινάς διάβασε το ψήφισμα της συγκέντρωσης, που απεστάλη στη Βουλή και την Κυβέρνηση. Οι αγρότες ζητούσαν άμεση ψήφιση του νομοσχεδίου για την απαλλοτρίωση των τσιφλικιών, ενώ εξέφρασαν τη βαθιά λύπη και οδύνη τους «για την άδικον επίθεσιν κατά του φιλήσυχου και νομοταγούς λαού, ής θύματα υπήρξαν άοπλοι και αθώοι λευκοί σκλάβοι της Θεσσαλίας». Για τις ταραχές στο Κιλελέρ, στο Τσουλάρ και τη Λάρισα, πολλά άτομα συνελήφθησαν και προφυλακίστηκαν. Αρκετοί αγρότες αθωώθηκαν στη συνέχεια με βουλεύματα, ενώ συνολικά 62 διαδηλωτές παραπέμφθηκαν σε δίκη. Αθωώθηκαν όλοι στις 23 Ιουνίου 1910, σε μια προσπάθεια εκτόνωσης της κατάστασης. ΠΗΓΗ: http://www.sansimera.gr/articles/224#ixzz3DVuWBCz8

Οι εξελίξεις ήταν αργές ως το τέλος των Βαλκανικών Πολέμων (1913), οπότε το ζήτημα περιπλέχτηκε περισσότερο λόγω της παρουσίας μουσουλμάνων μεγαλοϊδιοκτητών στα νέα όρια της χώρας.

Δ. Πλαγιότιτλος: Οι νόμοι της κυβέρνησης Βενιζέλου (1917)

Πότε έγινε το αποφασιστικό βήμα για την ολοκλήρωση της αγροτικής μεταρρύθμισης;

Στα ταραγμένα χρόνια του Α΄Παγκοσμίου Πολέμου και ειδικότερα στην περίοδο του «Εθνικού Διχασμού». Χρονολογία-σταθμός: 1917.

ΣΤΟΧΟΙ ΝΟΜΟΘΕΤΗΜΑΤΩΝ ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ	Στήριξη-πολλαπλασιασμός ελληνικών ιδιοκτησιών γης στις νεοαποκτηθείσες περιοχές Αποκατάσταση προσφύγων Πρόληψη κοινωνικών εντάσεων στον αγροτικό χώρο
ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ	Απαλλοτρίωση μεγάλων αγροτικών ιδιοκτησιών (ΠΟΤΕ; Στα χρόνια αμέσως μετά τον πόλεμο) για αποκατάσταση προσφύγων

Ε. Πλαγιότιτλος: Ολοκλήρωση αγροτικής μεταρρύθμισης

Αναδιανομή καλλιεργήσιμων εκτάσεων	Μακεδονία 85% Θεσσαλία   68% Σύνολο καλλιεργήσιμης γης της χώρας: 40%
Συνέπεια της αναδιανομής	Η αγροτική οικονομία της χώρας οδηγείται σε καθεστώς μικροϊδιοκτησίας
Προβλήματα μικροκαλλιεργητών	Δυσκολία εμπορευματοποίησης της παραγωγής Εκμετάλλευση από εμπόρους
Αντιμετώπιση της κατάστασης	Ίδρυση Αγροτικής Τράπεζας Ίδρυση Κρατικών Οργανισμών παρέμβασης Ίδρυση παραγωγικών συνεταιρισμών
Έτσι, το αγροτικό ζήτημα στη χώρα δεν προκάλεσε τις εντάσεις που γνώρισαν άλλα κράτη της Ευρώπης