Πριν την ανατολή του ήλιου, στο τέλος της νύχτας που ακολούθησε τον αλληλοσκοτωμό του Ετεοκλή και του Πολυνείκη (δραματικός χρόνος), η Αντιγόνη σε συνθήκες απόλυτης μυστικότητας καλεί την Ισμήνη έξω από το παλάτι της Θήβας (δραματικός τόπος) να της ανακοινώσει κάτι που κανείς άλλος δεν πρέπει να ακούσει.
Η πρώτη ρήση της Αντιγόνης (στ.1-10) απαρτίζεται από δυο μέρη:
α) στους στίχους 1-6 αναφέρεται στο παρελθόν και συγκεκριμένα στις συμφορές που έχουν πλήξει την οικογένειά τους εξαιτίας των αμαρτιών του Οιδίποδα,
β) στους στίχους 7-10 αναφέρεται στο παρόν και υπαινίσσεται τη νέα συμφορά που απειλεί αγαπημένα τους πρόσωπα.
 |
| Αντιγόνη, Ηρώδειο, 1926, από τη Βιβλιοθήκη του Κέντρου μελέτης και έρευνας του ελληνικού θεάτρου |
Στη συνέχεια, το λόγο παίρνει η Ισμήνη αποκαλύπτοντας την άγνοιά της για την επικείμενη συμφορά. Το μόνο που γνωρίζει είναι ο αλληλοσκοτωμός των δυο αδελφών και η φυγή του στρατού των Αργείων.
Η άγνοια αυτή δίνει την αφορμή στην Αντιγόνη να παρουσιάσει για πρώτη φορά το διάταγμα του Κρέοντα που αφορούσε τη μεταθανάτια μεταχείριση του Ετεοκλή και του Πολυνείκη. Στους στίχους 21-22 δίνεται συνοπτικά το διάταγμα. Ο Κρέοντας έκρινε άξιο ταφής τον Ετεοκλή, ενώ ανάξιο ταφής θεώρησε τον Πολυνείκη. Στους επόμενους οκτώ στίχους αναπτύσσει το «κήρυγμα» δίνοντας έμφαση στο αποτρόπαιο θέαμα του παραδομένου στα όρνια νεκρού Πολυνείκη. Χαρακτηριστική και άξια σχολιασμού η φράση «λέγω γάρ κἀμέ» (στ. 32). Μέσα σε τρεις μόνο λέξεις συνοψίζεται η ψυχική κατάσταση της Αντιγόνης. Η εντολή του Κρέοντα αφορά όλους τους πολίτες της Θήβας αλλά κυρίως και άμεσα την ίδια, αφού αυτή επωμίζεται το χρέος της ταφής του Πολυνείκη ως άτομο που ανήκει στο στενό οικογενειακό περιβάλλον του νεκρού. Κλείνοντας, σε μια προσπάθεια να διεγείρει τη φιλοτιμία της Ισμήνης υπογραμμίζει την ευγενική της καταγωγή υπαινισσόμενη ότι αυτή πρέπει να αποδεικνύεται κυρίως με πράξεις.
 |
| Αντιγόνη, Βασιλικό θέατρο, 1940. Από τη Βιβλιοθήκη του Κέντρου μελέτης και έρευνας του ελληνικού θεάτρου |
Στη στιχομυθία (στ.39-48) που ακολουθεί η Αντιγόνη απερίφραστα δηλώνει την απόφασή της να θάψει τον αδελφό της παρά τη ρητή απαγόρευση του Κρεοντα.
Η Ισμήνη με έκδηλη αγωνία και φόβο επιστρατεύει μια σειρά από επιχειρήματα (στ. 49-68) προσπαθώντας να την αποτρέψει από αυτήν την παράτολμη πράξη. Μπορούμε να διακρίνουμε δυο είδη επιχειρημάτων: α) τα συναισθηματικά (στ.49-60). υπενθυμίζει τις οικογενειακές συμφορές: την αυτοτύφλωση του Οιδίποδα, τον απαγχονισμό της Ιοκάστης, τον αλληλοσκοτωμό του Ετεοκλή και του Πολυνείκη β) τα λογικά η λογικοφανή. τονίζει τη γυναικεία τους φύση που δεν τους επιτρέπει να τα βάζουν με τους άντρες, κυβερνώνται από ισχυρότερους και πρέπει να υποτάσσονται σε αυτούς, το να επιχειρεί κανείς πράγματα ανώτερα από τις δυνάμεις του είναι εντελώς παράλογο.
Η προσπάθεια της Ισμήνης να αποτρέψει την Αντιγόνη από το χρέος της να θάψει τον αδελφό της την απογοητεύει και την εξοργίζει. Ακόμη κι αν η Ισμήνη αλλάξει γνώμη και αποφασίσει να συμπράξει στο έργο της ταφής, η Αντιγόνη δεν πρόκειται να δεχτεί τη βοήθειά της (στ. 69-70).
Ηθικοί λόγοι (στ. 71- 77) υπαγορεύουν την αμετάκλητη απόφασή της. Εξασφαλίζει την παντοτινή αγάπη του αδελφού της, η μεταθανάτια ζωή έχει ασύγκριτα μεγαλύτερη διάρκεια σε σχέση με την επίγεια. Επιπλέον, η παραμέληση του χρέους της θα ισοδυναμούσε με περιφρόνηση των θεϊκών νόμων.
 |
| Η Ειρήνη Παππά ως Αντιγόνη (1961) |
Στους επόμενους στίχους (στ. 78-99) με σθένος η Αντιγόνη αποκρούει τη σιωπή, τη μονή βοήθεια που της προσφέρει η Ισμήνη. Αυτό, πάντως που πρέπει να τονιστεί είναι ότι η Ισμήνη αναγνωρίζει ότι η Αντιγόνη βαδίζει στο σωστό δρόμο. Οδεύει προς το θάνατο, αφού όμως θα έχει επιτελέσει το ηθικό της χρέος να προσφέρει τις πρέπουσες νεκρικές τιμές στον αδερφό της εξασφαλίζοντάς του την ανάπαυση της ψυχής του.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου