AΓΝΩΣΤΑ ΚΕΙΜΕΝΑ Β΄ ΛΥΚΕΙΟΥ:
Εξάσκηση 4
Ἰσοκράτους
Πλαταϊκός 46-47
Τίνας γάρ ἄν ἡμῶν εὕροι τις δυστυχεστέρους,
οἵτινες και πόλεως και χώρας και χρημάτων ἐν μιᾷ στερηθέντες ἡμέρᾳ, πάντων τῶν
ἀναγκαίων ὁμοίως ἐνδεεῖς ὄντες ἀλῆται καί πτωχοί καθέσταμεν, ἀποροῦντες, ὅποι
τραπώμεθα, και πάσας τάς οἰκήσεις δυσχεραίνοντες ˑ ἤν τε γάρ δυστυχοῦντας
καταλάβωμεν, ἀλγοῦμεν ἀναγκαζόμενοι προς τοῖς οἰκείοις κακοῖς και τῶν ἀλλοτρίων
κοινωνεῖν ˑ ἤν θ’ ὡς εὖ πράττοντας ἔλθωμεν, ἔτι χαλεπώτερον ἔχομεν, οὐ ταῖς
ἐκείνων φθονοῦντες εὐπορίαις ἀλλά μᾶλλον ἐν τοῖς τῶν πέλας ἀγαθοῖς τάς ἡμετέρας
αὐτῶν συμφοράς καθορῶντες, ἐφ’αἷς ἡμεῖς οὐδεμίαν ἡμέραν ἀδακρυτί διάγομεν ἀλλά
πενθοῦντες τήν πατρίδα καί θρηνοῦντες τήν μεταβολήν τήν γεγενημένην ἅπαντα τον
χρόνον διατελοῦμεν.
Λεξιλόγιο
χώρα = ύπαιθρος χώρα, ἐνδεής = φτωχός, ἀλήτης = περιπλανώμενος , τρέπομαι =
στρέφομαι, καταλαμβάνω = συναντώ, ἀλγέω-ῶ = πονώ, εὐπορία - ευτυχία, εὖ πράττω = ευτυχώ, πέλας=κοντά (οἱ πέλας {ὄντες} =οι γείτονες)
Βήματα
1. Χωρίζω το κείμενο σε περιόδους – ημιπεριόδους και σε προτάσεις:
Τίνας γάρ ἄν ἡμῶν εὕροι τις δυστυχεστέρους,
οἵτινες και πόλεως και χώρας και χρημάτων ἐν μιᾷ στερηθέντες ἡμέρᾳ, πάντων τῶν
ἀναγκαίων ὁμοίως ἐνδεεῖς ὄντες ἀλῆται καί πτωχοί καθέσταμεν, ἀποροῦντες, ὅποι
τραπώμεθα, και πάσας τάς οἰκήσεις δυσχεραίνοντες ˑ ἤν τε γάρ δυστυχοῦντας
καταλάβωμεν, ἀλγοῦμεν ἀναγκαζόμενοι προς τοῖς οἰκείοις κακοῖς και τῶν ἀλλοτρίων
κοινωνεῖν ˑ ἤν θ’ ὡς εὖ πράττοντας ἔλθωμεν, ἔτι χαλεπώτερον ἔχομεν, οὐ ταῖς
ἐκείνων φθονοῦντες εὐπορίαις ἀλλά μᾶλλον ἐν τοῖς τῶν πέλας ἀγαθοῖς τάς ἡμετέρας (ἡμῶν) αὐτῶν συμφοράς καθορῶντες, ἐφ’αἷς ἡμεῖς οὐδεμίαν ἡμέραν ἀδακρυτί διάγομεν ἀλλά
πενθοῦντες τήν πατρίδα καί θρηνοῦντες τήν μεταβολήν τήν γεγενημένην ἅπαντα τον
χρόνον διατελοῦμεν.
2. Συντακτικά βασικά σημεία:
α. Στην ευθεία ερώτηση (Τίνας γάρ ἄν ἡμῶν εὕροι τις δυστυχεστέρους) προσέχω τη δυνητική ευκτική (μετάφραση:θα+παρατατικός) = Γιατί ποιους πιο δυστυχισμένους από εμάς θα έβρισκε κανείς...
β. Η αναφορική (οἵτινες...δυσχεραίνοντες) απο κάποιους θεωρείται αναφορική-ῡποθετική (προφανώς στηρίζονται στη δυνητική ευκτική της ερώτησης που τη λαμβάνουν ως απόδοση του υποθετικού λόγου, ενώ θα μπορούσε να είναι και αναφορική - αιτιολογική με βάση το νόημα.
3. Την πλάγια ερώτηση (ὅποι τραπώμεθα) θα τη θεωρήσουμε αντικείμενο στη μετοχή "ἀποροῦντες".
Βλέπουμε ότι εκφέρεται με απορηματική υποτακτική.
4. Προσέχουμε τον υποθετικό λόγο:υπόθεση (ἤν τε γάρ δυστυχοῦντας καταλάβωμεν) - απόδοση (ἀλγοῦμεν). Είδος:αόριστη επανάληψη στο παρόν και μέλλον. Ο εμπρόθετος "πρός τοῖς κακοῖς" θα πρέπει να θεωρηθεί "ἑμπρόθετος της προσθήκης"= κοντά στις συμφορές (αυτού του είδους ο εμπρόθετος μεταφράζεται και με "κοντά σε..", αλλά και με "εκτός από..")
5. Το ίδιο είδος υποθετικού λόγου το βρίσκουμε και πιο κάτω, με υπόθεση: (ἤν...ἔλθωμεν) και απόδοση (ἔχομεν).Προσοχή στις μετοχές: φθονοῦντες-καθορῶντες
6. Ακολουθούν δύο αναφορικές προτάσεις, στις οποίες προσέχουμε ότι το διατελῶ συντάσσεται πάντα με κατηγορηματική μετοχή.Το ἡμέραν=αιτιατική του χρόνου.
Γ. Μετάφραση
Γιατί ποιους θα μπορούσε να βρει κανείς πιο δυστυχισμένους από εμάς, οι οποίοι και την πόλη μας και την ύπαιθρο και την περιουσία (μας) αφού χάσαμε μέσα σε μια ημέρα, με το να στερηθούμε όλα τα αναγκαία εξίσου, έχουμε γίνει περιπλανώμενοι και φτωχοί, βρισκόμενοι σε αμηχανία (ή: χωρίς να γνωρίζουμε) πού να στραφούμε, και δυσκολεύοντας (ενν. οι ίδιοι) τις μετακινήσεις (μας);
Το σημείο αυτό είναι προβληματικό ως προς τη μετάφραση: το "δυσχεραίνοντες" θα θεωρηθεί τροπική μετοχή, όπως και το "οἴκησις" δε θα μεταφραστεί ως "κατοικία",αλλά μάλλον ως "μετακίνηση". Κατά λέξη,λοιπόν, θα λέγαμε: " δυσκολεύοντας τις μετακινήσεις", με την έννοια της προσπάθειας εξεύρεσης νέων κατοικιών. Η μετάφραση του 1939 από την "Πύλη της ελληνικής γλώσσας" είναι η εξής: "υποφέροντας σ' όποιο μέρος κι' αν καταφύγουμε"). Μια δεύτερη μετάφραση του Αραπόπουλου από το 1955: "προξενώντας αγανάκτηση σε όλα τα μέρη που ζητούμε να εγκατασταθούμε".
Διότι κι αν συναντήσουμε δυστυχισμένους ανθρώπους, πονούμε, επειδή αναγκαζόμαστε να συμμετέχουμε και στις ξένες συμφορές, εκτός από τις δικές μας · κι' όταν πάλι έλθουμε σ' ευτυχισμένους, υποφέρουμε ακόμη περισσότερο, όχι βέβαια γιατί φθονούμε τα αγαθά εκείνων, αλλά περισσότερο γιατί διακρίνουμε τις δικές μας συμφορές μέσα στα αγαθά των γειτόνων, εξαιτίας των οποίων (εννοείται:συμφορών) δεν περνάμε καμιά μέρα χωρίς δάκρυα, αλλά συνεχώς όλο τον χρόνο πενθούμε την πατρίδα και θρηνούμε για την αλλαγή που έχει γίνει.
Το σημείο αυτό είναι προβληματικό ως προς τη μετάφραση: το "δυσχεραίνοντες" θα θεωρηθεί τροπική μετοχή, όπως και το "οἴκησις" δε θα μεταφραστεί ως "κατοικία",αλλά μάλλον ως "μετακίνηση". Κατά λέξη,λοιπόν, θα λέγαμε: " δυσκολεύοντας τις μετακινήσεις", με την έννοια της προσπάθειας εξεύρεσης νέων κατοικιών. Η μετάφραση του 1939 από την "Πύλη της ελληνικής γλώσσας" είναι η εξής: "υποφέροντας σ' όποιο μέρος κι' αν καταφύγουμε"). Μια δεύτερη μετάφραση του Αραπόπουλου από το 1955: "προξενώντας αγανάκτηση σε όλα τα μέρη που ζητούμε να εγκατασταθούμε".
Διότι κι αν συναντήσουμε δυστυχισμένους ανθρώπους, πονούμε, επειδή αναγκαζόμαστε να συμμετέχουμε και στις ξένες συμφορές, εκτός από τις δικές μας · κι' όταν πάλι έλθουμε σ' ευτυχισμένους, υποφέρουμε ακόμη περισσότερο, όχι βέβαια γιατί φθονούμε τα αγαθά εκείνων, αλλά περισσότερο γιατί διακρίνουμε τις δικές μας συμφορές μέσα στα αγαθά των γειτόνων, εξαιτίας των οποίων (εννοείται:συμφορών) δεν περνάμε καμιά μέρα χωρίς δάκρυα, αλλά συνεχώς όλο τον χρόνο πενθούμε την πατρίδα και θρηνούμε για την αλλαγή που έχει γίνει.
