ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ 2: ΤΟ ΚΑΤΗΓΟΡΟΥΜΕΝΟ (ΜΕΡΟΣ Β΄)

Ιδιαίτερες περιπτώσεις κατηγορουμένων

Α. Αρκετές φορές το κατηγορούμενο, όταν είναι ουσιαστικό ή λέξη ισοδύναμη με ουσιαστικό, μπαίνει σε γενική πτώση η οποία λέγεται γενική κατηγορηματική. Τα είδη της είναι τα ακόλουθα:

α. Γενική κατηγορηματική κτητική.

Ἡ ἡγεμονία ἐστί τῆς πόλεως

( ελεύθερη μετάφραση: η ηγεμονία ανήκει στη πόλη)

β. Γενική κατηγορηματική διαιρετική.

Εἰμί τῶν ἀδυνάτων ἐγώ

(είμαι ένας από τους αδυνάτους = το υποκείμενο είναι μέρος του

  συνόλου που δηλώνεται με τη γενική)

γ. Γενική κατηγορηματική της ύλης

ἡ κρηπίς (το θεμέλιο) ἐστι λίθων μεγάλων

(…είναι/αποτελείται από μεγάλες πέτρες )

δ. Γενική κατηγορηματική της ιδιότητας

Ἐγώ ἀγαθοῦ τρόπου εἰμί

(είμαι καλού χαρακτήρα)

ε. Γενική κατηγορηματική της αξίας

Ἡ οἰκία ἐστίν εἴκοσι μνῶν

(το σπίτι αξίζει είκοσι μνες)

στ. Γενική κατηγορηματική της καταγωγής

Ὑμεῖς ἐστε πατέρων ἀγαθῶν

ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΟ ΚΑΤΗΓΟΡΟΥΜΕΝΟ

Είναι ένα επίθετο με σημασία επιρρήματος και συνοδεύει συνήθως ρήματα που δηλώνουν κίνηση. Τα είδη του είναι:

α. Επιρρηματικό κατηγορούμενο του τρόπου

οὐδείς ἑκών ἁμαρτάνει

( κανείς δεν αμαρτάνει με τη θέλησή του)

Συνήθεις λέξεις που χρησιμοποιούνται ως επιρρηματικό κατηγορούμενο του τρόπου

ἁθρόος (μαζικά), ἑκών / ἑκούσιος (με τη θέλησή του), ἄκων / ἀκούσιος (χωρίς τη θέλησή του), ἄσμενος (με ευχαρίστηση), ἥσυχος, ὅρκιος (με όρκο) ἐναντίος / ἀντίος (μετωπικά), ὑπόσπονδος (με συμφωνία) αὐτοκράτωρ (με απόλυτη εξουσία), αὐθαίρετος (με δική του πρωτοβουλία), αὐτόματος (μόνος του), αὐτόνομος, μόνος, ταχύς, ἀργός, ἥσυχος, πυκνός, αὔτανδρος και επίθετα με πρώτο συνθετικό το στερητικό α-: ἄκριτος, ἄπρακτος, ἀπαθής, ἄτιμος.

β. Επιρρηματικό κατηγορούμενο του τόπου

Ἀνήγοντο οἱ Ἀθηναῖοι ἐκ τῆς Χίου πελάγιοι

(έβγαιναν οι Αθηναίοι με τα πλοία από τη Χίο στο πέλαγος)

Συνήθεις λέξεις που χρησιμοποιούνται ως επιρρηματικό κατηγορούμενο του τόπου

ὑπαίθριος (στο ύπαιθρο) πελάγιος, ἀντίος / ἐναντίος (απέναντι, εναντίον), μετέωρος (στον αέρα), ἐφέστιος (πάνω στην εστία), ὅμορος (κοντά στα σύνορα), θυραῖος (κοντά στην πόρτα), θαλάσσιος (στη θάλασσα), πελάγιος.

γ. Επιρρηματικό κατηγορούμενο του χρόνου

Ὄρθριος ἥκεις

(έχεις έρθει [από]τα ξημερώματα)

Συνήθεις λέξεις που χρησιμοποιούνται ως επιρρηματικό κατηγορούμενο του χρόνου

 ὄρθριος (τα ξημερώματα), σκοταῖος (ενώ είναι σκοτάδι), ἡμερήσιος (για μια μέρα), ἐνιαύσιος (κάθε χρόνο), ὄψιος (αργά) ἑσπέριος (το απόγευμα), νέος, γέρων, γηραιός, παλαιός, παλαίτατος (πολύ παλιός)

δ. Επιρρηματικό κατηγορούμενο του σκοπού

Αἱ νῆες ἦλθον βοηθοί

(τα πλοία ήρθαν, για να βοηθήσουν)

Συνήθεις λέξεις που χρησιμοποιούνται ως επιρρηματικό κατηγορούμενο του σκοπού

διδάσκαλος, φύλαξ, δικαστής, ἡγεμών, βοηθός, ἄρχων, στρατηγός, σύμβουλος, εἰρηνοποιός, πρεσβευτής, τιμωρός, ἐπίκουρος (βοηθός)

Δρόμος της Σύμης

ε. Επιρρηματικό κατηγορούμενο της τάξης/σειράς

Ἐξῆλθον οἱ στρατηγοί πρῶτοι

Συνήθεις λέξεις που χρησιμοποιούνται ως επιρρηματικό κατηγορούμενο της τάξης/σειράς

 πρῶτος, πρότερος, δεύτερος, τρίτος, ὕστερος (μετά από κάποιον), ὕστατος (τελευταίος), τελευταῖος. 

Εξάσκηση στη γενική κατηγορηματική

Να βρούμε το είδος της γενικής κατηγορηματικής στις παρακάτω προτάσεις:

α. Ἡ Ζέλεια ἐστι τῆς Ἀσίας

β. Ὁ παῖς ἐστι δέκα ἐτῶν

γ. Θουκυδίδης ἐστί τῶν Ἀλιμουσίων

δ. Οὗτος ἐπιφανοῦς πατρός ἦν

ε. Αἱ οἰκίαι ἦσαν πλίνθων

στ. Ὁ Καλλίου οἶκος ἐλέγετο εἶναι ἑκατόν ταλάντων 

ζ. Το δίς ἐξαμαρτεῖν οὐκ ἀνδρός σοφοῦ

η. Ἡ σωφροσύνη τῶν μεγίστων ἀγαθῶν ἐστι

θ. Καλοῦ πατρός πέφυκα

ι. Το τεῖχος εἴκοσι ποδῶν ἦν

Εξάσκηση στο επιρρηματικό κατηγορούμενο

Μπορούμε να εντοπίσουμε τα επιρρηματικά κατηγορούμενα και το είδος τους; Πώς θα μεταφράζαμε τις προτάσεις ;

α. Οἱ Βυζάντιοι ἀφεῖσαν τούς φρουρούς ὑποσπόνδους

β. Πρόξενος ὕστατος προσῆλθεν

γ. Οἱ νέοι ἄσμενοι μανθάνουσι γράφειν

δ. Ὁ τύραννος ἀπέκτεινε τους πολίτας ἀκρίτους

ε. Οἱ στρατιῶται ἐσκήνουν (στρατοπέδευαν) ὑπαίθριοι

στ. Ἀφικόμεθα (φτάσαμε) τιμωροί τῶν βαρβάρων

ζ. Τριταῖοι (την τρίτη ημέρα) ἀφίκοντο εἰς τήν πόλιν

η. Ἔπεμψαν οἱ Λακεδαιμόνιοι ἄνδρας συμβούλους τῷ βασιλεῖ ἡμῶν

θ. Οἱ πολέμιοι κατέβαινον σκοταῖοι εἰς τάς κώμας

ι. Ὁ κήρυξ ἀφίκετο τεταρταῖος εἰς τήν Λακεδαίμονα