ΟΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΚΑΤΑ ΤΟΝ 20ο ΑΙΩΝΑ

9. Η κρίση του 1932

Α. Η οικονομία της χώρας πριν το 1932

Κατάσταση «ευημερίας» στη χώρα:

α. αποκατάσταση της εμπιστοσύνης των Ελλήνων     σε ένα καλύτερο οικονομικά μέλλον β. απομάκρυνση των «σκοτεινών εποχών»της     δεκαετίας του 1920 γ. «κλείσιμο»των πληγών δ. περιορισμός της φτώχειας ε. κρατικός σχεδιασμός του μέλλοντος με    μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση και αισιοδοξία

Εικόνες από την κρίση του 1929 στην Αμερική

Β. Χειρισμοί της κρίσης του 1932 από την ελληνική κυβέρνηση

Συνέπειες των προσπαθειών της κυβέρνησης	α. εξάντληση των αποθεμάτων της χώρας σε      χρυσό και συνάλλαγμα β. αναστολή μετατρεψιμότητας εθνικού νομίσματος γ. αναστολή εξυπηρέτησης         εξωτερικών δανείων
Οικονομική πολιτική	α. ισχυρός κρατικός          παρεμβατισμός στα     οικονομικά ζητήματα     (ιδιαίτερα στις εξωτερικές συναλλαγές) β. πολιτική προστατευτισμού με σκοπό την      αυτάρκεια της χώρας γ. είσοδος της χώρας στο χώρο της κλειστής οικονομίας( καθορισμός συναλλαγών περισσότερο από γραφειοκρατικές διαδικασίες και όχι από ελεύθερες οικονομικές συμφωνίες).)

      Ο κρατικός παρεμβατισμός αναφέρεται στις ενέργειες του κράτους, οι οποίες επηρεάζουν τη δραστηριότητα των ιδιωτών και των επιχειρήσεων. Οι παρεμβάσεις αυτές θα πρέπει να μην είναι απεριόριστες αλλά να περιορίζονται στην προστασία των πολιτών (κράτος πρόνοιας) και την ομαλή λειτουργία των  αγορών  και γενικότερα της οικονομίας. Διαφορετικά μπορεί οι παρεμβάσεις αυτές να περιορίσουν την ομαλή λειτουργία του μηχανισμού της αγοράς και να αποθαρρύνουν νέες επιχειρηματικές πρωτοβουλίες, ενώ παράλληλα να περιορίσουν την ελεύθερη επιλογή των πολιτών για κατανάλωση ή επένδυση (π.χ. υψηλοί φορολογικοί συντελεστές, φορολόγηση και του εισοδήματος και της κατανάλωσης), με συνέπεια τη διόγκωση της      φοροδιαφυγής και της παραοικονομίας.

       Η κυριότερη παρεμβατική ενέργεια του κράτους στην οικονομία συνδέεται με την επιβολή των φόρων, την κατανομή των δαπανών και την επιβολή προστίμων.Ο δημόσιος τομέας θα πρέπει να έχει το μέγεθος εκείνο που τον καθιστά αποδοτικό, ώστε να μην παρεμποδίζεται η ορθολογική κατανομή των διαθέσιμων πόρων της οικονομίας, η οποία είναι απαραίτητη για την εξασφάλιση οικονομικής    και       κοινωνικής      ανάπτυξης (Πηγή:  http://www.euretirio.com/2010/06/kratikos-paremvatismos.html#ixzz3G99nO45U  www.euretirio.com )

Γενικά ο όρος προστατευτισμός είναι οικονομικός όρος της οικονομικής πολιτικής που ασκεί μία χώρα προκειμένου να παράσχει προστασία της εγχώριας παραγωγής αγαθών έναντι ξένου ανταγωνισμού. Τα μέτρα - μέσα που λαμβάνει μία χώρα με αντικείμενο τον προστατευτισμό χαρακτηρίζονται προστατευτικά μέτρα. Στο σύνολό τους τα "προστατευτικά μέτρα" αποτελούν στην ουσία οικονομικό μηχανισμό κυβερνητικής παρέμβασης στην αγορά και κατ΄ επέκταση στο καθορισμό των τιμών των διακινουμένων αγαθών. Η Κυβερνητική αυτή παρέμβαση λέγεται επίσης και "πολιτική προστατευτισμού". Όταν ασκείται τέτοια οι τιμές δεν διαμορφώνονται ελεύθερα, όπως δηλαδή ορίζει ο γενικός νόμος της προσφοράς και ζήτησης.                                                                                                                                                                    Προστατευτικά μέτρα που λαμβάνει κυρίως μια χώρα είναι οι δασμοί, οι επιδοτήσεις, οι ποσοστώσεις εισαγωγών, τα διάφορα συναλλαγματικά μέτρα, οι ποσοτικοί περιορισμοί, ή διάφοροι άλλοι περιορισμοί, όπως π.χ. επιδοτήσεις ναύλων, ή το λεγόμενο καμποτάζ στις μεταφορές κ.λπ.   Η προστασία αυτή στην εσωτερική οικονομία απαντάται από την ελληνική αρχαιότητα. Χαρακτηριστική ήταν η περίπτωση των νομισμάτων της αρχαίας Σπάρτης που εκ του βάρους τους, ως προστατευτικό μέτρο, απέτρεπαν καθημερινές μεγάλες συναλλαγές.

Κλειστή οικονομία είναι η οικονομία που δεν έχει αλληλεπιδράσεις με άλλες οικονομίες. Δεν εξάγει ούτε εισάγει προϊόντα και υπηρεσίες και δεν έχει ροές κεφαλαίου ή άλλων παραγωγικών συντελεστών από ή προς το εξωτερικό.

       Μία κλειστή οικονομία είναι αυτάρκης και απομονωμένη από το διεθνές εμπόριο ενώ απαγορεύει σε κάθε άλλη χώρα να συμμετέχει στο χρηματιστήριο της. Σκοπός της κλειστής οικονομίας σε μια χώρα είναι όλη η παραγωγή και η κατανάλωση να γίνεται εγχώρια παρέχοντας στους πολίτες της οτιδήποτε μπορεί να τους χρειαστεί μέσα στα σύνορα της.

      Λόγω της επικράτησης του διεθνούς εμπορίου, πραγματικά κλειστές οικονομίες είναι σπάνιες. Ακόμη και κυβερνήσεις που επιδιώκουν να περιορίσουν τις πολιτικές ή πολιτιστικές επιρροές από τον έξω κόσμο είναι πιθανό να συναλλαχθούν με άλλες οικονομίες σε περιορισμένη κλίμακα. (Πηγή: http://www.euretirio.com/search/label/%CE%9A%CE%BB%CE%B5%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%AE%20%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%BF%CE%BD%CE%BF%CE%BC%CE%AF%CE%B1#ixzz3G9AULv00 

www.euretirio.com) 

Γ. Το εξωτερικό εμπόριο εκείνη την περίοδο

Μέθοδος διακανονισμού «κλήρινγκ» στο εξωτερικό εμπόριο	Διεθνείς συναλλαγές βάσει διακρατικών συμφωνιών με κοστολόγηση των ανταλλάξιμων προϊόντων και ισοσκελισμό της αξίας εισαγωγών-εξαγωγών (στο πλαίσιο ειδικών λογαριασμών).
Συνέπειες	Και θετικά στοιχεία για την Ελλάδα με τις έντονα ελλειμματικές συναλλαγές με το εξωτερικό

Κλήρινγκ

Μέθοδος συναλλαγής που καθιερώθηκε σε διεθνή κλίμακα από το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο και μετά κυρίως. Το κλήρινγκ συνίσταται στον συμψηφισμό των απαιτήσεων και υποχρεώσεων, που προκύπτουν στη διάρκεια της συναλλαγής. Σ' αυτές τις περιπτώσεις του κλήρινγκ αποφεύγεται η αγορά ή η πώληση μέσω χρήματος, αλλά το χρέος κάποιας χώρας καλύπτεται από μια άλφα διευκόλυνση που θα κάνει στην πιστώτρια χώρα ή γίνεται με ανταλλαγή προϊόντων.           

      Η Ελλάδα έκανε συναλλαγές κλήρινγκ με τις πρώην ανατολικές χώρες κάνοντας εξαγωγές προϊόντων αγροτικών κυρίως (όπως πορτοκαλιών που ήταν περιζήτητα στη Ρωσία και αλλού) και εισάγοντας από αυτές μηχανολογικό εξοπλισμό (τρακτέρ, τόρνους κλπ). Αυτό γινόταν γιατί αφενός το χρήμα των ανατολικών δεν είχε πέραση στη Δύση και αφετέρου διέθετε την παραγωγή της σε μεγάλη αγορά. (LivePedia.gr :: Η Ελληνική Ελεύθερη Εγκυκλοπαίδεια)

Δ. Επιπτώσεις των οικονομικών εξελίξεων στο πολιτικό πεδίο

Ευρώπη	Ανάδειξη ισχυρών συγκεντρωτικών κρατών με κυριαρχία ολοκληρωτικών κινημάτων και καθεστώτων (κατά τη δεκαετία του 1930 ολοένα και περισσότερα ευρωπαϊκά κράτη αποκτούσαν δικτατορικά ή φασιστικά καθεστώτα)
Ελλάδα	Κατάλυση του κοινοβουλευτικού καθεστώτος και επιβολή δικτατορίας στις 4 Αυγούστου 1936 από τον Ιωάννη Μεταξά {με την ανοχή του παλατιού}

«Εκτός Ύλης»:Η κρίση

Η μεγάλη διεθνής χρηματοπιστωτική κρίση ξεκίνησε με την αδυναμία της Γερμανίας να συνεχίσει να εξυπηρετεί τις δυσβάσταχτες οικονομικές τις υποχρεώσεις από τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο και εντάθηκε με την κατάρρευση των τιμών των μετοχών στο Αμερικάνικο Χρηματιστήριο της Γουόλ Στριτ. Η οικονομία της Ελλάδας βρέθηκε αμέσως υπό πίεση, καθώς μειώθηκαν δραστικά οι εξαγωγές της (καπνά και άλλα γεωργικά προϊόντα), όπως επίσης και τα εμβάσματα από τους Έλληνες της Αμερικής που εκείνη την εποχή ήταν σημαντικός οικονομικός παράγοντας για την χώρα. Οι δύο αυτές δυσμενείς εξελίξεις επιδείνωσαν το εξωτερικό ισοζύγιο συναλλαγών, ασκώντας αφόρητες πιέσεις στην δραχμή. Ο Βενιζέλος αποφάσισε να δώσει την μάχη της δραχμής: αν η δραχμή δεν παρέμενε ισχυρή έναντι της στερλίνας και των άλλων νομισμάτων, θα του ήταν αδύνατο να εξυπηρετήσει το ήδη διογκωμένο δημόσιο χρέος. Αν δηλαδή γινόταν η υποτίμηση της δραχμής, τότε το εξωτερικό χρέος σχεδόν θα διπλασιαζόταν.

Η Βενιζελική πολιτική της διατήρησης των υφιστάμενων νομισματικών ισορροπιών ανάγκαζαν την Τράπεζα της Ελλάδος να χρησιμοποιεί τα αποθέματα της σε χρυσό και συνάλλαγμα για να στηρίζει την δραχμή. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να εξανεμιστούν πολύ σύντομα τα μικρά αποθεματικά της, φέρνοντας το οικονομικό επιτελείο της Ελλάδας στις αρχές του 1932 σε πολύ δύσκολη θέση. Παράλληλα το κράτος φορολογούσε τις εισαγωγές και μείωνε τις δραχμές στην Αγορά, προσπαθώντας να ελέγξει τις συνεχείς κερδοσκοπικές πιέσεις που δεχόταν η Ελλάδα. Η μόνη πιθανή λύση από το διαφαινόμενο αδιέξοδο, ήταν ο εξωτερικός δανεισμός, όχι πια για χρηματοδότηση έργων, αλλά για την στήριξη της δραχμής με ξένο συνάλλαγμα.                                 Ο Ελευθέριος Βενιζέλος αποφάσισε να χειριστεί το θέμα προσωπικά και να εξασφαλίσει τα εξωτερικά δάνεια που θα στήριζαν την νομισματική του πολιτική. Ταξίδεψε τον Ιανουάριο του 1932 διαδοχικά σε Ρώμη, Παρίσι, Λονδίνο ζητώντας ένα δάνειο 50 εκατομμυρίων δολαρίων για τα επόμενα τέσσερα χρόνια, αλλιώς η Ελλάδα θα εγκατέλειπε τον νόμο του χρυσού και θα βυθιζόταν στην αναξιοπιστία και στην κοινωνική αναταραχή. Τον Μάρτιο συνεδρίασε στο Παρίσι η Δημοσιονομική Επιτροπή όπου ανάμεσα στα άλλα, θα συζητιόταν και το θέμα της Ελλάδας. Στο τρίμηνο που είχε περάσει ουσιαστικά όλες οι εξαγωγές της Ελλάδας είχαν "παγώσει" και η τράπεζα της Ελλάδος είχε δώσει το 1/3 των αποθεματικών της σε συνάλλαγμα στο κράτος έτσι ώστε αυτό να ανταπεξέλθει στις δανειακές υποχρεώσεις του. Ο τρόπος παρουσίασης των Ελληνικών προβλημάτων και αναγκών από τον ίδιο τον Ελευθέριο Βενιζέλο δεν έπεισε την Δημοσιονομική Επιτροπή, που θεώρησε ότι η Ελλάδα δεν έκανε καμία θυσία, αντιθέτως ήθελε να μεταβιβάσει τα προβλήματα της στους πιστωτές της. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος συνέχισε να ζητά απεγνωσμένα βοήθεια τον Απρίλιο του 1932 στο Συμβούλιο της Κοινωνίας των Εθνών από τους υπουργούς Εξωτερικών της Βρετανίας και της Γαλλίας, χωρίς όμως κάποιο χειροπιαστό αποτέλεσμα, εκτός από αόριστες υποσχέσεις και ευχολόγια. Δεν υπήρχε πλέον χρόνος για διαπραγματεύσεις και αναμονή. Την Τετάρτη 27 Απριλίου 1932, η Ελλάδα εγκατέλειψε επισήμως τον «κανόνα του χρυσού». Η δραχμή υποτιμήθηκε ραγδαία και στις 5 Μαΐου η ισοτιμία της με την στερλίνα έπεσε από τις 456 δραχμές στις 539. Τον ίδιο μήνα το κράτος επισημοποίησε την χρεοκοπία του κηρύσσοντας παύση πληρωμών. Το κύρος του Βενιζέλου είχε τρωθεί ανεπανόρθωτα στην λαϊκή συνείδηση, ενώ ένα πανελλαδικό απεργιακό κύμα παρέλυε την χώρα. Στις 21 Μαΐου 1932, ο Ελευθέριος Βενιζέλος παραιτήθηκε από πρωθυπουργός δηλώνοντας δημοσίως πως δεν θα επέστρεφε αν δεν ενισχυόταν η εκτελεστική εξουσία και δεν περιοριζόταν η ελευθεροτυπία.(Πηγή:wikipedia)